TALQYLANBAITYN TAQYRYP
Er jigittiń áıeliniń aldynda talqylamaıtyn bir nársesi bar. Ol - "ata-anamdy qolǵa alamyn" nemese "ata-anamnyń qolynda qalamyn" degeni. Tipti bul jaıyn áıeliniń de qozǵaýyna jol bermeý! Bitti! Bul máseleni áıelin synap , ne der eken, qandaı peıil tanytar eken dep sóz qylý da dál meniń túsinigimde er azamattyń álsizdigin kórsetetindeı. Bul meniń jeke oıym. Kelisetinder keliser, qarsy bolatyndar da tabylar. Nege ekenin sál keıinirek jazarmyn.
Bir dosymnyń "kelinshegim ata-anammen turýǵa qıynsynyp, aıyrylysyp kettik" degen sózi kópten oı qazanymda júrgen sózderdi shyǵarýyma sebepshi boldy.
Bazbireýlerińizdiń esterińizde bolsa, osydan birer jyl buryn segiz balasy (tórt ul, tórt qyz) bola tura, jalǵyzdyń kúıin keship, ár úıdi panalap qalǵan keıýana týraly kúıinip jazǵan bolatynmyn. Ókinishtisi, kútip-baptaǵan ata-anasyn qatynynyń qabaǵyna qarap qarttar úıine ótkizip tastaıtyn bala da, qaraýsyz qaldyratyn qyz da búginde barshylyq. Bul týraly aıtylyp jatqan sóz, túsirilip jatqan kıno, astarly oı, is-áreketpen kórsetilip jatqan qoıylymdar da jetip artylady. Baıqasańyzdar, barlyǵynan da áıelderiniń sheshim, qalaý, "ótinishinen" asa almaı jatqan er-azamattardy kóresiń. Ázil, kıno ǵoı deıin deseń de ómir shyndyǵy basym bop turǵany...
Buryn turmysqa shyqpaı turǵan kezimde de "qolda qalatyn balasyń ba, álde bólek shyǵasyń ba" dep suramappyn. Bul jaǵy qyzyqtyrmapty, bulaı suraý basyma da kelmegen sııaqty. Endi úılengemizge on jyldan asty ǵoı, bul suraqtyń óńin ózgertip "apam qaı balasynyń qolynda turamyn dep júr" dep te suraǵan emespin. Óıtkeni bul men úshin talqylanbaıtyn taqyryp. Biraz jyldan beri aýyldan apamyzdy qolǵa kóshirip alǵanbyz. Ázirge bizben birge. Tórt balasy túgel úıli bolǵan soń, tańdaýyn ózi jasar. Bolmasa minezi men isine úırenip qaldym dep bizdiń qolda qala berer. Ony ózi sheshedi. Jubaıym úıdiń bir balasy bolmaǵandyqtan, apamyz qolda qalamyn dese de, basqa balasynyń qolyna baramyn dese de, bastysy - qaı sheshimin de rızashylyqpen qabyldaý. Qudaıǵa shúkir, mamalap , jan-jaqtan entelep turǵan uldary bar. Bala anasyn asyra syılap tursa, áıeli anasyn ǵana emes, sóıtken uldaryna da qurmet tanytyp, ishteı rıza bop turady.
Kele salyp abysynymen jaǵa jyrtysyp, enesiniń betinen alyp jatqanda zamanda, shúkir, abysyn ekeýmiz sózge kep, enemizdiń betine tik qarap kórmedik. Bul áýeli azamattarymyzdyń anasyn qatty qadirleýinen , son soń tárbıemizden týǵan qurmet qoı.
Keı - keıde ákeleri apamyzdyń ary qaraı da bizben tura beretinin alǵa tartyp, meniń oı-kózqarasymdy bilmek bop synaı sóz aıtatyny bar. Árıne onyń menimen bul máselede sanasaıyn dep turǵan joǵyn bilemin ǵoı. Qaıter eken, ne der eken, qandaı kózqaras tanytar eken degeni ǵoı. Men de baısaldy túrde "qoldan kelgen qyzmetti kórsetýge ázirmiz ıa sheshimdi apamyzdyń ózi jasaıdy ǵoı..." dep qysqa qaıyramyn. Bolmasa keıde únsiz qalamyn. Bunym qarsy bolǵandyǵymnan emes, osyndaı suraq, synaýlaryn artyq, yńǵaısyz kórgendikten. Nege? Sebebi, bul men talqylaıtyn nárse emes. Basqasha oı bildirýge haqym da joq. Qansha balasy bolsa, ata-anasynyń sonsha úıi bar! Boldy! Buny joǵaryda aıtqanymdaı, áke-sheshesiniń qaıda, kimmen turatynyn basqa-basqa áıeliniń aldynda sóz qylyp, ol ne deıdi eken degendeı oımen talqyǵa salý durys emes dep oılaımyn.
Sonan soń, qyz turmys qurarda bolashaq eriniń aspannan salbyrap túspegenin, onyń ata-anasy bolatynyn, meıli keıin olarmen tursyn-turmasyn , barlyq jaýapkershilik pen aldaǵy ómirin sezinip kelýleri kerek qoı (aqylym tasyǵandyqtan emes, óz órem men ólshemmen aıtyp jatqanym). Keıde oılaımyn, qyzdyń kúıeýge shyqqanyn "turmysqa shyǵý" tirkesimen baılanystyrylyp aıtylýynda da bir mán bar ma dep, "turmysqa shyǵý " dep te aıtylýy - sol áýlet, úıdiń tirligine, qyzmetine berilý degen uǵymdy tanytyp turatyndaı.
Oılap qarasam, ata-anaǵa jaqsylyq qyla berýdiń birneshe joly bar eken:
▪︎ Úlkenge degen artyq qurmet, iltıpattan jasala beretin jaqsylyq;
▪︎ "Atańa ne qylsań, aldyńa sol keler" degen babalar sózin eskerip, úlkender ótken jolmen ózińniń de júretinińdi sezinip, aldyńda "bolýy múmkin" jamandyqtan saqtanyp jaqsylyq jasaý;
▪︎Kim-kimniń óziniń de ata-anasy baryn bilip, meniń de ata-anama basqa bireý osylaı qurmetsizdik tanytsa qandaı bolar edim dep oılaýy; t.s.s
Osy aıtylǵan oılardyń qaı-qaısysy qandaı nıetten týsa da, áıteýir úlkenge qurmetsizdik tanytýdan saqtap, olardyń jáne ózińniń qadirińdi arttyra túsýge, jaqsylyqpen júrip-turýyńa septigin tıgizedi eken.
Al endi, menińshe, "áke-shesheń basqa balasynyń qolyna baryp tursyn" dese, bolmasa jalǵyz bala ekenin eskermesten "bólek shyǵamyz" dep qıǵylyq sala bastasa, tipti óte qorqynyshty "ata-anańdy qarttar úıine ótkizeıik" degen sózdi aýzy baryp aıta alsa, onda áıeli uldarynyń áke-sheshesine asa qurmetpen qaramaıtynyn, syılaı bermeıtinin bilgeni, qasıetsizdeý kelgenderi sony paıdalanyp aıtatyny... Joǵaryda aıtyp ótkenimdeı, áke-sheshesin sheksiz syılaıtyn uldy kórgende áıel mundaı sózderdi aıtpaq tursyn, oıyna da alyp úlgermeıdi.
Sóz sońynda qosarym - ata-anasyn qyzdan da qatty qurmettep, jaqsy kóretin er-azamat, uldarymyz kóp bolsa eken degen tilek!
Perızat AQJIGIT
