Tákapparlyq – jumaqtan alystatatyn jol

Qaıyrymdylyq pen izgilik jolynda bolyp, keıin odan taıǵan adamdardyń jaǵdaılaryn qarap otyrsańyz nemese Allanyń Qasıetti ýahı mátinderin oı eleginen ótkizseńiz, bir nárseni ońaı ańǵarasyz: adam úshin eń qaýipti dert – tákapparlyq pen óz-ózine senip, ózin joǵary qoıý.

Ómirde ne ǵylymnan, ne amaldan, ne bir kezderi júrgen ıgi joldan maqurym qalǵan nemese tipti dinnen múlde shyǵyp ketken adamdardyń kóbisiniń ortaq sıpaty – keýdemsoqtyq pen ózine rıza bolý. Tipti keıde bir adamdy shyndyqty aıtyp turǵanymen, daýysy men sózderinen tákapparlyq sezilse, men ol kisiden kúmándanyp, saqtanamyn. Sebebi ondaı adamnyń sońy – ókinish bolýy múmkin dep qorqamyn. Sebebi bilim men týra jol – bul eń uly rızyq. Óıtkeni bul ekeýiniń paıdasy tek myna dúnıemen shektelmeı, aqyretke de jetedi.

Biraq bul rızyqtyń da óz sebepteri bar. Solardyń eń mańyzdysy – kishipeıildilik, Allaǵa bet burý, muqtajdyqty seziný. Eger adamda bular bolmasa, ol adam – jaramsyz ydys sekildi. Ondaı adamǵa týralyq pen paıdaly bilim ornyqpaıdy, qansha zerek ne bilimge baı bolsa da. Sondyqtan Alla Taǵala Quranda: «Mine, bul aqyret jurtyn – jer betinde ústemdik pen buzaqylyq izdemeıtinder úshin jasaımyz. Sońǵy tabys – taqýalardiki» – dedi (Qasas súresi, 83-aıat). Taǵy bir aıatta: «Jer betinde orynsyz tákápparlanǵandardy aıattarymnan alastatamyn» – dep eskertti (Aǵraf súresi, 146-aıat). Al paıǵambarlaryna qarsy kelgen qaýymdy Quranda «tákápparlyq tanytqan shonjarlar» dep sıpattady.

Tozaqqa kirýdiń sebebi retinde de tákápparlyq keltirildi: «Tákapparlar – qandaı jaman mekenge barady!» – delindi. Bul taqyrypta Quranda kóptegen aıat bar. Allaǵa umtylǵan jannyń da, ilim izdeýshiniń de eń myqty qarýy men azyǵy – keýdeden tákapparlyq pen óz-ózin unatýdan arylý. Jáne ol kisiniń júregin Allaǵa moıynsunýmen, óz álsizdigin moıyndaýmen, ózin kem kórýmen jáne kemshilikterin izdep, jamandyqtarynan arylýǵa tyrysýmen toltyrý.

Zúhd pen fıqh ıesi bolǵan sahaba Ábý Dárda (r.a.) fıqhtyń naǵyz belgisi retinde «adamnyń Alla jolynda óz nápsisin jek kórýi» degen. Eń qıyn tusy – tákappar adam ózindegi dertti sezbeıdi de, moıyndamaıdy. Alaıda, ony janama belgilerden baıqaýǵa bolady: Mysaly, oǵan keńes aıtýǵa bolmaıdy – ashýlanady, syn men aıyptaýǵa qumar, adamdar oǵan tikeleı ne ısharamen «tákapparsyń» dese – ashýlanyp shyǵa keledi… t.s.s. belgiler arqyly baıqaýǵa bolady.

Abdýlahad Smanov, «Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy, PHD