HIKMETKE TOLY SÓZDER

قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ قَدْ أُعْطِيَ زُهْدًا فِي الدُّنْيَا وَقِلَّةَ مَنْطِقٍ فَاقْتَرِبُوا مِنْهُ فَإِنَّهُ يُلَقَّى الْحِكْمَةَ. (هـ)

Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “Dúnıede zúhd jáne bos sóılemeý qasıeti berilgen adamdy kórgende oǵan jaqyn bolýǵa (aıtqandaryn tyńdaýǵa) umtylyńdar. Óıtkeni oǵan hıkmet buıyrǵan”. (Súnán ıbn Maja)

• Muhammed súresiniń 7-aıatynda bylaı buıyrady–maǵynasy-: “Ýa, ıman etkender! Eger Allanyń (dinine) qoldaý kórsetseńder, Alla Taǵala de senderdi qoldaıdy hám aıaqtaryńdy taıdyrmaı (haq jolda) nyq basqyzady”.

Negizi Alla Taǵala (dini) qoldaýǵa muqtaj emes. Alla Taǵalaǵa qoldaý pendeniń ózine berilgen erik-jigerin Alla jolynda  jumsaýy.

• Alla jolynda kúres toqtasa, qorshylyq pen tarshylyq bastalady. 

• Tilmen shúkir jáne ispen shúkir bar. Tilmen shúkir, ıaǵnı, ‘Allaǵa shúkir’ deý de shúkir. Al ispen shúkir áhlı súnnet ýál-jamaǵatty aınala jıylý.

• Jyl boıy jasalǵan ǵıbadat ımandy qorǵaý úshin. Imandy qorǵaý eki saýsaqpen sý ustaǵandaı. Al bul tek Allanyń qoldaýymen múmkin. Bul tusta bizdi qutqarar paryz, ýájib, súnnet, mýstahab, pitir sadaqa, úshir, adam qaqysy uqyptylyq sekildiler. Imandy qorǵaý úshin osy ǵıbadattyń bárin oryndaý qajet.

• Qoǵamnyń jer júzinde qansha qalatyny olardyń Allanyń jelisinen qanshalyqty qol úzbeýlerine baılanysty.  

• Búkil ilim áýeli júrekke keledi. Odan keıin zeıinge ornyǵady. Áne, Quran kárimniń nusqalary adamdardyń júreginde. Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bir oqyǵanyn qaıtyp umytpaıtyn. Sahabalardyń jady aıyryqsha kúshti bolǵan… Myńdaǵan hadısti egjeı-tegjeıli rıýaıat etken sahabalar bar. Olardyń jady, esi nelikten kúshti? Óıtkeni júrekterindegi nur erekshe kóp bolǵan. Júreginiń túımedeı de jerinde shań-tozań, kir, las, dúnııaýı nárse joq.

• Quran kárimniń mán-maǵynasyna ıe bolmaǵan –Alla saqtasyn-kóp ótpeı onyń ózine de ıe bola almaıdy. 

• Materıaldyq nárselerdiń lázzat, qýanyshymen júregin tynshytqysy keletinder bar. Olardyń eshqashan júregine senim uıalamaıdy, odan beter nasharlaıdy. Adam balasy jaratylysyna saı, qanaǵattanbaıdy, toımaıdy. Júrek tek Allany zikir arqyly qanaǵat tabady. 

قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : لَأَنْ يَهْدِيَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَى يَدَيْكَ رَجُلًا خَيْرٌ لَكَ مِمَّا طَلَعَتْ عَلَيْهِ الشَّمْسُ وَغَرَبَتْ. (طب)

Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “(Ýa, Ába Rafıǵ), Qudiretti Allanyń seniń eki qolyń (jarııa ári jasyryn talabyń) arqyly bireýge hıdaıat jasaýy sen úshin kún sáýlesi túsetin kez kelgen nárseden qaıyrly”. (Tabaranı, ál-Mýjam ýl-kábır)

“Myna dúnıe kóleńkege tárizdi. Kúnge arqańdy berseń, kóleńke aldyńa túsedi. Artynan qansha júrseń de, oǵan jetý múmkin bolmaǵany sekildi. Sońyna túskenderden árdaıym bir adym alda júredi. Biraq adam Kúnge qarap, oǵan qarsy júrse, kóleńke artyna túsedi, sońynan qalmaıdy. Adam kóleńkeniń sońyna ere me? Mańyzdysy, Haqqa bet buryp, kóleńke tárizdi dúnıeni ózińe baǵynyshty qylý. Dúnıe úshin júgirseń, aqyretti joǵaltasyń. Aqyret úshin eńbektengen dúnıege de qol jetkizedi. Eger bir aǵashty ornynan alyp ketseń, kóleńkesi de birge ketedi. Óıtkeni aqyret basty, al dúnıe sonyń orynbasary”. 

• Qııamet kúnniń qorqynyshynan bári sol jerde zikir bastaıdy. Sonda uly perishteler ‘Zikirdiń orny artta qaldy. Onyń orny dúnıe’ deıdi”.
• Adamǵa jaqsylyq pen ırshadqa múmkindik bermeıtin birden-bir nárse nápsi. Jetpis eki shaıtan kúshine teń bolyp, búkil denege jaıylǵan. Ortalyǵy eki qastyń ortasy. Adam keıde ashýǵa minedi; jaramyn, qyramyn deıdi, ata-anaǵa qarsy shyǵady. Mine, sonyń bári nápsiniń isi. Ondaı kúıden arylýdyń jalǵyz joly bar; ol rabyta”. 
•  Kúnige Quran aqysy 200 aıat. Elý ret Yqylas oqysa, Quran kárimniń haqysy ótelgen bolady. Muny oryndaǵannyń soǵan oraı myna dúnıede eshqandaı qıynshylyqqa ushyramaıdy. Ryzyǵy da mol bolady”. 
• Apat pen bále úsh sebepten keledi:

Ol adam boıusynbaǵan bolsa, boıusynyp qulshylyǵyn bastasyn dep. Eger baǵynbaı júre berse, ol úshin jaza bolady. Qulshylyqty bastasa, ılahı keshirim beriledi.

Baǵynyp, biraq apat kelgende bas tartsa, ol úshin jaza. Qulshylyǵyn toqtatpasa, keshirimge ıe bolady. Eger sál artyqshylyq kórsetse, onyń dárejesiniń kóterilýine sebep.

Shyn yqylasty kúımen qulshylyq jasap jatqanda kelse, eger odan keıin izgilik azaısa, ol úshin ılahı keshirim, al artsa, joǵary dáreje”.