ITAIaQTAN AS IShKEN ÝÁZIR
1. Eń úlken shyndyq ne?
2. Dúnıedegi eń úlken ótirik?
3. Dúnıedegi eń bıik nárse ne?
Óte erte zamanda bir han ýázirin synamaqqa oǵan úsh suraq qoıady. Ol osy úsh suraqqa jaýap bere alsa, onyń dárejesin kóteretinin, al jaýap bermegen jaǵdaıda darǵa asatynyn aıtady.
Ýázir sharq uryp jaýap izdeýge kirisedi. Nebir qalyń kitaptardy aqtarady. Myń oılanyp, toqsan tolǵanyp alasurady. Biraq, jaýap tabylar bolmaıdy.
Basqa esh amal tappaǵan soń, qarap jatyp jan bergenshe, ýaǵdaly kún jaqyndaǵanda, atyna minip qashady. Sol qashqannan mol qashady. Ábden sharshap-shaldyǵyp, shamasy bitken jerde jyǵylyp, uıqyǵa ketedi.
Sol ýaqtarda malyn jaıyp kele jatqan bir qoıshy aıdaladan bir ertoqymymen jaıylyp júrgen atty kórip, qasyna jaqyndaıdy. Qarasa, jerde óte qymbat kıingen bir myrza jatyr.
Munyń tegin adam emes ekenin bilgen qoıshy jolaýshyny oıatady. Oıanyp, amandasqan soń, jón surasady. Ýázir jaǵdaıyn aıtady. Qoıshy únsiz tyńdap bolǵasyn, bul kisini búkil mansabynan, el-jurtynan bezýge májbúr etken qandaı suraqtar ekenin bilgisi keledi.
Ýázir aıtqysy kelmeı: «Saǵan aıtqanda ne, aıdalada qańǵyp júrgen qoıshy biletin nárse emes. Sen túgili talaı jyl el basqarǵan, nebir jaqsylarmen aralasyp júrgen men bilmegende, sen qaıdan bilmeksiń?» – deıdi qoıshyǵa kóńili tolmaı.
«Degenmen aıtyp kórińiz, bireý bilmegendi bireý biledi, bireý jylaıtynǵa bireý kúledi» degen bar emes pe, biz de oılanyp kóreıik?» dep, qoıshy da qoımaıdy.
Jaraıdy, «elsizde ıt te joldas» degendeı, ýázir de aıtýǵa kelisedi. Sóıtse, ýázirdi elden bezýge májbúr etken alǵashqy suraq: «Eń úlken shyndyq ne?» degen eken.
Muny estigen qoıshy tańǵalyp: «Oıbý, shynymen osyny da bilmedińiz be? Muny jer betindegi barlyq adam bilmeı me? Bul – ólim ǵoı. Eldiń bári de óletinin biledi. Budan úlken aqıqat bolýy da múmkin emes» deıdi qańǵyǵan qoıshy.
Ýázir únsiz, oılanyp otyryp qalady da: «Ras aıtasyń. Qalaı oıyma kelmegen! Árıne, basqa ne bolýy múmkin?!» dep, qýanǵanynan aıǵaılap jiberedi. «Áı, sen ekinshi suraqtyń da jaýabyn biletin shyǵarsyń?» deıdi qoıshynyń túrine úńile, úmittene qarap. «Aıtyńyz, oılanyp kóreıik» deıdi qoıshy jaıbaraqat qana.
«Dúnıedegi eń úlken ótirik ne bolýy múmkin?» deıdi ýázir asyǵyp-aptyǵa. Qoıshy: «Siz shynynda qyzyq adam ekensiz. Eń aqıqat nárse ólim bolǵanda, eń jalǵan nárse ómir emes pe? Kim jıǵan-tergenin ózimen birge ákete alady? «Meniki» degenińniń bári bireýdiki bolyp qalmaı ma? Jaqsy dep oılaǵanyńyz jaman, jaman degenińiz jaqsy bolyp shyǵady.
«Dúnıe – jalǵan» dep beker aıtylǵan ba?» degende, ýázir: «Ras. Dál aıttyń. Shynynda solaı!» deıdi.
Al, endi úshinshi jumbaqtyń jaýabyn da oılanyp kórshi, «dúnıedegi eń bıik nárse ne?» deıdi búkil ómirlik máseleniń bárin bir qoıshymen-aq sheship ketetinine júregi jaryla jazdap qýanǵan ýázir.
Qoıshy: «Bul suraǵyńyzdyń jaýaby da qıyn emes eken. Biraq, muny men aıtpaımyn» deıdi qyrsyǵyp. Ýázir jalyna bastaıdy. Tipti, búkil baılyǵynyń teń jarymyn bere salatynyna ýáde beredi.
Qoıshy: «Sizdi ólimnen arashalaı almaǵan baılyq maǵan opa bere qoıady deımisiz? Kerek emes, ózińiz paıdalana berińiz» deıdi. Ýázir ne qalasa da qolynan kelgeninshe oryndaıtynyn aıtyp jalynyp-jalpaıady.
Qoıshy: «Meniń bir ǵana shartym bar, meniń tóbetimmen bir astaýdan tamaq ishseńiz, jumbaǵyńyzdyń jaýabyn aıtaıyn» deıdi.
Qý súıek úshin qyrylysyp jatatyn ıtpen bir astaýdan tamaq ishýdiń ońaı sharýa emesin bilse de, altyn tabaqtan tamaq jep úırengen aqsúıektiń ıtaıaqtan as ishýi qansha qorlyq bolsa da, ýázir baıǵus qý jany úshin láj joq kelisýge májbúr bolady.
Aqyry ıtshilep jatyp qoıshynyń shartyn oryndapty.
Sonda qoıshy:
«Dúnıedegi eń bıik nárse – maqsat. Siz óz maqsatyńyzǵa jetý úshin qansha qıyn bolsa da, ıtaıaqtan as ishýge kelistińiz. Barlyq jaratylǵan nárseniń óz maqsaty bolady. Maqsatsyz eshteńe jaratylmaıdy» depti….
1. Eń úlken shyndyq ne? Ólim.
2. Dúnıedegi eń úlken ótirik? Ómir.
3. Dúnıedegi eń bıik nárse ne? Maqsat
