IBN SINA

Ibn Sına 980 jyly 16 tamyzda Buhara mańyndaǵy Afshana aýylynda dúnıege kelgen.

On jeti jasqa qaraǵan kezde, Ibn Sına dáriger retinde Buharada úlken ataqqa ıe bolyp, Buharadaǵy ámir saraıyna shaqyryldy. Ibn Sına az ýaqyt ishinde bıleýshini emdep shyǵardy, ol ámirdiń jeke dárigeri bolyp saılandy, sonymen qatar saraı kitaphanasyn paıdalanýǵa ruqsat aldy. Múmkin, dál sol Buhara kitaphanasynda onyń medıtsına boıynsha qorytyndy eńbegin jasaý ıdeıasy týyndaǵan shyǵar.

Sol kezden bastap Ibn Sınanyń ómiri Irannyń túrli qalalarynda bitpes qańǵyrýmen ótti. Ǵalym Hamadan jáne Isfahanda ómir súrdi, onda ǵylymı shyǵarmashylyqpen aınalysty, nysana qyzmetimen shuǵyldanyp, sondaǵy ámirlerdiń saraı mańyndaǵy dárigeri boldy.

 

***

Jas bolsań sen shyndyq jolyn tańdaǵan,

Daýlaspaǵyn, nadandar kóp sandaǵan.

***

Uzaq jasap, bir kúnderi ólemiz,

Tireledi tuıyqqa kep kememiz.

Úlgermeımiz eshteńeni bilip te,

Bul ómirge keldik, kettik nege biz?

***

Shyndyǵynda sharap – bizdiń dosymyz,

Jyn bar onda saldyratyn tosyn iz.

Kóp ishkende dertti ýǵa aınalar,

Azdap ishseń, densaýlyqqa paıda bar.

Sondyqtan da aspaǵan jón mólsherden,

Qor etpeısiń ómirińdi ólshengen.

***

Qarap tursań myna ómir ǵalamat,

Mısyz daǵy jol kórseter daralap.

Tabıǵattyń keremetin qarashy,

Adamdardy biriktirer saralap.

***

Sen zulymdyq jasap alyp ómirde,

Raqym surap engiń keler senimge.

Zulymdyqty Táńir biraq keshpeıdi,

Zulymdyqty joımaǵan jan óspeıdi.

***

Bul ǵalamnyń úlken-kishi denelerin jatyp-aq,

Ǵulamalyq sóz ben isin júrdim talaı baqylap.

Túıinderdi sheshýde men biraz syrǵa qanyqtym,

Áıtse daǵy ajal syryn uǵa almaı qalyppyn.

***

Sen de esek keıipke enip, esekterden surasań,

Eń essizi «Ulymyn!» der, qulap qalmaı shydasań.

Al birinde kórinbese esektiń dáý qulaǵy,

Ol solardyń bastaýshysy bolyp shyǵar, shyraǵym.

***

Soqyr jandar kúndi qalaı kórmese,

Aqymaqqa shyndyq ta joq endeshe.

***

Jaqsylyqtar jaryp shyǵyp jatsa eger tumandy,

Alańdamas aqyl baıǵus umytyp bar kúmándi.

***

Tákapparsyp basa almaı júrgen bolsań keýdeńdi,

Sen til alǵysh esek bolǵyn jalǵan dana jandarǵa.

Jaqsy biler olar dáıim esekterdi jemdeýdi,

Júrmes jine esektersiz atqan appaq tańdarda.

***

Júregimiz jartas syndy mahabbatqa baılanǵan,

Sabyrynyń arqasynda qatqan tasqa aınalǵan.

***

Qanaǵatpen as jegeısiń – aıtar saǵan keńesim,

Sharapty az paıdalanǵyn, órtenbesin óńeshiń.

***

Qýanyshpen qaýyshasyń tynysh ómir súrseńiz,

Qan jylaıdy qara túnde meniń janym bilseńiz.

Ashyq kúnde adasyp qap júrgenimdi túsinseń,

Kúrkireıdi keýdem keıde ot-jalyn bop kúrsinsem.

***

Sharap quıǵan tostaǵandy az kóterseń neǵurlym,

Shaıqastarda kúshti, batyl bolasyń ǵoı soǵurlym.

***

Jalbarynam, o, Táńirim, jaýabyńdy ber maǵan:

Uǵyndyrshy máńgiliktiń maǵynasyn sen maǵan.

***

Teńiz syndy tolqyp jatyr maǵynasy sózderdiń,

Kópten beri oqyp júrip syrlaryna kez boldym.

Alaıda men sheshe almadym qupııasyn ǵalamnyń,

Kózim jetti oǵan tolyq jetpesine sanamnyń.

***

Oshaqtaǵy janyp jatqan otty baryp ustama,

Jalynyna jylynam dep óz-ózińdi qystama.

***

Júz ese artyq jomart janmyn ózgeden dep maqtanar,

Tilemsekti kórgen shaqta syrt aınalyp saqtanar.

***

Basmamenen boıap alam shashymdy,

Osylaısha qaraıtamyn basymdy.

Kóp uzamaı qyraýlanar alaıda,

Qarǵaǵa men jete almadym qalaıda.

***

Qara túndi yǵystyryp tańǵy jaryq qorqytar,

Túnekterdi tań araıy shoshyndyryp tolqytar.

***

Qara túnniń qursaýyna qalǵan shaqta qamalyp,

Jaryq kúnge jetem be dep oıǵa batam omalyp.

***

Unatsańyz pisken asty ósimdiktiń maıyna,

Ondaı asty kóp jemeýdi saqtap júrgin oıyńa.

***

Jastyq shaǵym máńgilikke kelmesteı bop jónedi,

Nelikten tún qap-qarańǵy bolyp ylǵı tónedi?

Aýdarǵan Kenjeǵalı QOShYM-NOǴAI