Balańa ashýyń kelgende (Meıirim men sanaly tárbıe jolyna qalaı qaıta oralýǵa bolady?)

Bul dúnıedegi ár ana men ár áke tárbıelik jolyn mahabbat pen jaqsy nıetpen bastaıdy. Balamyz bizge til alǵysh, sabyrly, meıirimdi, aqylymyzdy tyńdaıtyn bolyp ósse dep armandaımyz. Alaıda ol - biz olaǵannan áldeqaıda kúrdeli ári júrek aýyrtarlyq.

Bul maqala — sharshap, aıqaılap qoıǵan soń ózin kináli sezinetin anaǵa jazylǵan hat. Bul — qatty urysyp qoıǵan soń júregi syzdaǵan ákege arnalǵan ún. Bul — qurǵaq ýaǵyz da emes, qur teorııa da emes. Bul — júrekten shyqqan, júrekke jetetin sóz. Onda biz birge kóz jas, ashý, úmit, sabyrǵa oralý men sanaly tárbıe týraly oı bólisemiz — Islamnyń nurymen, aqyldyń parasatymen jáne tabıǵı meıirimmen.

Nege biz ashýǵa erik beremiz?

Óıtkeni biz – adambyz. Al ashý — adam tabıǵatynyń bir bóligi. Óıtkeni biz sharshaımyz. Balamyz bizdiń ishki aýyrtpalyǵymyzdy túsinse deımiz. Óıtkeni biz qorqamyz. Olar erteń bizdi tyńdamaı ketse she? Óıtkeni biz ózimiz de qatal tárbıe kórip óskenbiz, sol úlgini eriksiz qaıtalaýymyz múmkin. Biraq osynyń eshqaısysy bizdiń úıimizdi soǵys alańyna aınaldyrýǵa, ashýdy qarym-qatynastyń turaqty tásili etýge sebep bola almaıdy.

Sen aıqaılaǵan kezde balań ne sezinedi?

Bala seniń ne aıtqanyńdy emes, qalaı aıtqanyńdy estıdi. Ol seniń sózińdi emes, qorqynyshty estıdi, keıde renishti, keıde qarsylyqty. Sóıtip júreginiń aınalasyna qalyń qabyrǵa turǵyza bastaıdy — qyrsyqtyǵynan emes, jan jarasynan qorǵaný úshin. Paıǵambarymyz ﷺ – bizge eń kórkem úlgi. Alla Taǵala oǵan: «Endi Allanyń raqymymen sen olarǵa jumsaq boldyń. Eger sen dóreki, tasjúrek bolǵanyńda, olar seniń aınalańnan tarasyp keter edi». (Álı-Imran, 159). Al endi Alla Elshisiniń (s.a.s) ózi jumsaqtyqqa buıyrylǵan bolsa – biz she?

Balańyzdyń teris mineziniń sebebi ne bolýy múmkin?

Balamyzdy «qıyn bala» dep atamas buryn, ózimizge myna suraqtardy qoıaıyq: Ol óz úıinde qaýipsizdikti sezine me? Oǵan mahabbatymdy tek «tyńdaǵan kezde» ǵana bildirip júrmin be? Mektepte qıyndyqtary bar ma? Dostarymen problemasy bar ma? Ishki jan qysymyn sózben jetkize almaı, minezben kórsetip júr me? Kóp jaǵdaıda, jaman minez — bul balanyń jan aıqaıy. Ol jaı ǵana: «Meniń janym aýyryp tur…» degisi keledi. Biraq ony sózben aıta almaıdy.

Bala qıǵylyq salǵanda ne isteý kerek?

1. Ashý ústinde toqta: Ashýyń qozǵan sátte úndeme. Tereń tynys alyp, bólmeden shyǵyp ket. Ashýǵa sabyr — ǵıbadat; 2. Ashý — ot sekildi: Aldymen ózińdi órteıdi. Sóılespes buryn, ashýdy sóndir; 3. Sóılesýdi keıinge qaldyr, biraq mahabbatty emes: «Men qazir ashýlymyn, keıin sóılesemiz» de. Sabyrǵa kelgen soń — sabyrmen, biraq nyq sóıles; 4. Aıqaıdyń ornyna – baısaldylyq: Mysaly, «Men bul áreketke qarsymyn, saldary bolady» de. «Nege sen ylǵı osylaısyń?! Túsinbeısiń be?!» dep aıqaılamaı; 5. Balanyń áreketin – onyń bolmysynan bólip qara: «Seniń jasaǵanyń — durys emes», biraq «Sen jamansyń» deme; 6. Shartsyz mahabbat bildir: «Men seni qateńe qaramastan jaqsy kóremin. Biraq qateni qabyldamaımyn».

Qataldyq emes, júrekpen jáne aqylmen tárbıe

Sanaly tárbıe — jumsaq bolý degen sóz emes. Ol – júrek pen aqyldy qatar qoldaný. Biz balamyzdy bizden emes, Alladan qorqýǵa úıretýimiz kerek. Soqyr moıynsunýdy emes, jaýapkershilikti úıretýimiz kerek. Ashýdan qashatyn emes, senim artatyn ata-ana bolýymyz kerek. Paıǵambarymyz ﷺ aıtty: «Jumsaqtyq qandaı nársege berilse, ony kórkem etedi. Al odan aıyrylǵan nárse kóriksizdenedi» (Mýslım rıýaıaty)

Ár ana men ákege hat

«Seniń sharshaǵanyńdy bilemin… Qansha tyrysatynyńdy bilemin… Ár aıqaıdan keıin ókinip, kóz jasyńdy tyǵa jylaıtynyńdy bilemin… Biraq umytpa — tárbıe degen uzaq jol. Onyń ishinde qatelik te bar, sharshaý da bar. Alaıda ár ret sabyrǵa qaıta oralǵan sát — analyq jeńis. Ár qushaq — bir jandy tozaqtan qutqarýy múmkin.

Alladan túsken eske salý 

Alla Taǵala «Rahmannyń quldaryn» sıpattaǵanda bylaı deıdi: «Rabbymyz! Bizge jarymyzdan jáne urpaǵymyzdan kózdiń qýanyshyn syıla!». (Fýrqan: 74) Iaǵnı tek «salıqaly bala» emes, kóz qýanyshy bolatyn urpaq tileý — duǵamyz bolsyn. Ol qýanysh – ashýmen emes, jumsaqtyqpen, duǵamen, úlgimen jáne mahabbatpen keledi.

Úıiń — jumaq bolsyn

Úıiń — meıirim, tynyshtyq, duǵa men qushaqtaý mekeni bolsyn. Balańnyń qatesin ózińdi joǵaltýǵa sebep etpe. Kerisinshe, sol qate arqyly balany aqıqatqa ótkizetin kópir bol. Erteń balań ósedi. Seniń aıtqanyńdy umytýy múmkin. Biraq qalaı aıtqanyńdy – eshqashan umytpaıdy.

Búginnen basta… bir qadam: Aıqaılama. Sonda ǵajaıypty kóresiń!

Abdýlahad Smanov, «Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy, PHD