ÁZIRET SULTAN TÝRALY... (Ańyz ben aqıqat)

“Tekkesinde áıel men erkek birge raqs (rıtýaldyq bı túri) etetin. Birde arab ólkelerinen, qasynda qyryq shamasynda dárýishteri bar elshiler tótennen kelip, Halıfa Ahmetke

 “…áıel men erkek birge zikir, sama salyp jatyr, bul qalaı bolar eken? (ıaǵnı, sharıǵatqa, din ıslamǵa saı bolar ma eken)” – dep suraıdy.

 Qoja Ahmet Iasaýı jaýap retinde “bir shoqty maqtaǵa orap, qutynyń ishine qoıyp, aýzyn jaýyp, qoldaryna ustatady. Arabtar elderine oralǵan soń, Mysyrdyń bir qalasynda kópshilik jurttyń aldynda álgi qutyny ashady. Qarasa shoq sol kúıinde áli sónbegen, maqta da janbaǵan.

 Olar:

 “Qoja Ahmet bizge sabaq berdi haqıqat jolyndaǵy suhbatta da, zikirde de áıel erkek maqta men shoqtaı birge bola alady, odan olardyń kóńilderinde Haqtan basqa eshqandaı bóten oı bolmaıdy. Demek, Halıfa Ahmet – bizdiń de pirimiz” – dep moıyndaıdy.

Bul jerde tamyry tereń, musylman qaýymynyń áleýmettik shyndyǵy keskindelgen desek qatelespeımiz. Óıtkeni áli kúnge deıin keıbir musylmen elderinde áıel men erkek birge ǵıbadat jasaýy bylaı tursyn, kúndelikti tirshilikte de birge otyrýy múmkin emes.

 Islam dininiń negizgi qaınar kózi Qasıetti Quranda da jynystyq bólekteýshilik atymen joq. Mundaı jikteýshiliktiń tarıh ishinde qalyptasqan dástúrli dinı túsinik negizinde kórinis bergen arab musylmandyǵynyń keskini ekendigin kóptegen sotsıolog-ǵalymdar, din tarıhshylary jazyp júr.

Iasaýı ilimi, mádenıetindegi mundaı erekshelik dástúrli túrkilik dúnıetanym negizinde qalyptasqan bolýy kerek. Óıtkeni túrkilerdiń oılaý júıesinde, tilinde, dúnıetanymynda da jynystyq jikteme, bólekteýshilik qubylystar kezdespeıdi. Bul birinshiden, Quran rýhymen somdalǵan Iasaýı iliminiń fenomenologııalyq ári formalyq ereksheligi bolsa, ekinshiden, onyń iliminiń túpkilikti máni tutastyq, “vahdatı výjýd” bolǵandyqtan da áıel men erkek bylaı tursyn jalpy adamzat birtutas, Haqtyń jaratqan halyqtary retinde Allanyń Bir jáne Bar, Jamal, Ǵylym sıpatyn kórsetetin eń negizgi obektileri retinde qarastyrylady.

Dosaı KENJETAI