ABAIǴA QULAQ ASSAŃYZ...

Adamzat – búgin adam, erteń – topyraq.

Adam ata-anadan týǵanda esti bolmaıdy: estip, kórip, ustap, tatyp eskerse, dúnıedegi jaqsy, jamandy tanıdy-daǵy, sondaıdan bilgeni, kórgeni kóp bolǵan adam bilimdi bolady.

Adam balasyna adam balasynyń bári – dos.

Adal júrip, adal tur.

Adam balasyna jyrtyqsyz, kirsiz, sypaıy kıinip, hám ol kıimin bylǵap, byljyratyp kımeı, taza kımek – durys is.

Adamshylyqtyń aldy – mahabbat, ǵadelet.

Az ba, kóp pe, adam balasy bir túrli maqtannan aman bolmaǵy – qıyn is. Sol maqtan degen nárseniń men eki túrlisin baıqadym: bireýiniń atyn úlkendik dep ataımyn, bireýin maqtanshaqtyq deımin.

Aqyl ósse, ol túpsiz tereń jaqsylyq súımektik birlán óser.

Asyǵys túbi – ókinish.

Ǵylymdy, aqyldy saqtaıtuǵyn minez degen saýyty bar. Sol minez buzylmasyn!

Ǵylymdy úırengende, aqıqat maqsatpen bilmek úshin úırenbek kerek.

Ǵylym tappaı maqtanba.

Ǵalymnan nadan artpas uqqanmenen.

Ǵylymsyz ahıret te joq, dúnıe de joq.

Dosyńa dostyq — qaryz is.

Dushpanyńa ádil bol.

• Dúnıeniń kóringen hám kórinbegen syryn túgeldep, eń bolmasa denelep bilmese, adamdyqtyń orny bolmaıdy.

Egerde esti kisilerdiń qatarynda bolǵyń kelse, kúninde bir márte, bolmasa jumasynda bir, eń bolmasa, aıynda bir, ózińnen óziń esep al.

• Eńbek qylmaı tapqan mal dáýlet bolmas.
• Eńbek qylsań, qara jer de beredi.
• Eńbeksiz mal dámetpek — qaıyrshylyq.
• Er isi — aqylǵa ermek, boıdy jeńbek.
• Erinshektik — kúlli dúnıedegi ónerdiń dushpany. Talapsyzdyq, jigersizdik, uıatsyzdyq, kedeılik – bári osydan shyǵady.
• Eser kisi ornyn tappaı, ne bolsa sol, bir baıansyz, baǵasyz nársege qyzyǵyp, qumar bolyp, ómiriniń qyzyqty, qymbatty shaǵyn ıtqorlyqpen ótkizip alady eken-daǵy, kúninde ókingeni paıda bolmaıdy eken.
• Esti adam oryndy iske qyzyǵyp, qumarlanyp izdeıdi eken-daǵy, kúninde aıtsa qulaq, oılansa kóńil súısingendeı bolady eken.
• Estilerdiń aıtqan sózderin eskerip júrgen kisi - ózi de esti.
• Estigen nárseni umytpaý úshin tórt túrli sebep bar:
• áýeli kókiregi baılaýly berik bolmaq kerek;
• ekinshi — sol nárseni estigende ıa kórgende ǵıbrat alyp, kóńildenip, tushynyp, yntamen uǵý kerek;
• úshinshi — sol nárseni ishińnen birneshe ret qaıtara oılanyp, kóńilge bekitý kerek;
• tórtinshi — oı keseldi nárselerden qashyq bolý kerek. Eger kez bolyp qalsa, oǵan berilmeý kerek.
• Árbir arsyz jalqaýdan suramshaq, ózi toıymsyz, tyıymsyz, ónersiz, eshkimge dostyǵy joq jandar shyǵady.
• Baqpen asqan patshadan aqylmen asqan qara artyq.
• Balalardy jasynda ata-analary qııanatshylyqqa salyndyryp alady. Ol qııanatshyl balalary talapqa da, ǵylymǵa da, ustazǵa da, hattá ıman ıǵtıqatqa da qııanat birlán bolady. Bul qııanatshylar — jarym adam, jarym molla, jarym musylman.
• Balań bala bolsyn deseń, oqyt, mal aıama!
• Bilimsizdik haıýandyq bolady.
• [Bireý] jatqa maqtanarlyq maqtandy izdeıdi. Ol — nadan, lákın nadan da bolsa adam.
• [Bireý] óz eliniń ishinde maqtanarlyq maqtandy izdeıdi. Onyń nadandyǵy tolyq, adamdyǵy ábden tolyq emes.
• [Bireý] óz úıine kelip aıtpasa, ıakı aýlyna ǵana kelip aıtpasa, ózge kisi qostamaıtyn maqtandy izdeıdi. Ol — nadannyń nadany lákın ózi adam emes.
• Shyǵar esigin taba almaı, ýaıym-qaıǵynyń ishine kirip alyp, qamalyp qalmaq — ol ózi de bir anturǵandyq.
• Bireýdi yzalandyrmaq — sharıǵatta haram, sharýaǵa zalal, aqylǵa teris.
• Árbir jamanshylyqtyń, jaǵasynda turyp adamnyń adamdyǵyn buzatyn jamanshylyqtan boıyn jımaqtyq, bul adamǵa nur bolady.
• Árbir qumar bolǵan nársege jetkende, ıakı áne-mine jeter-jetpes bolyp júrgende, bir túrli mastyq paıda bolady eken.
• Árbir maqtan bireýden asamyn degen kúnshildikti bitiredi, kúnshildik kúnshildikti qozǵaıdy.
• Árbir mastyq boıdan oǵatty kóp shyǵaryp, aqyldyń kózin baılap, tóńirektegi qaraýshylardyń kózin ashyp, «anany, mynany» degizip, boıdy synatatuǵyn nárse eken.
• Árbir jalqaý kisi qorqaq, qaıratsyz...
• Árbir qaıratsyz qorqaq maqtanǵysh keledi.
• Árbir maqtanshaq qorqaq aqylsyz, nadan keledi.
• Árbir aqylsyz nadan arsyz keledi.

 

 

Makpal Orynbetova fb paraqshasynan