ABAI MEN QIIaSBAI TÝRALY BES ÁŃGIME

Birinshi áńgime

Qııasbaı birde Abaıdyń úıine kirip kelipti. Basyna kıgen qyzyl eltiriniń júnin syrtyna qaratyp, pushpaǵynan baılap qoıypty. Abaı onyń basyna qarasa Qııasbaı:

- Abaı aǵa, seni bilgish deıdi, meniń basyma kıgenim neniń terisi, tapshy? – depti. Abaı kúlip:

- Men qaıdan bileıin, óziń aıtpasań, - depti. Qııasbaı:

- Báli, Abaı aǵa, bul ań-tańnyń terisi emes pe, - depti. Abaı kózinen jas aqqansha kúlip:

- Júrgen jeriń kúnde dý,

Syrtyń – ańqaý, ishiń – qý, - depti.

- Taptyń, Abaı aǵa, taptyń, - dep Qııasbaı basyn ızep kúlipti. Sonan keıin:

- Abaı aǵa, maǵan myna qaǵazyńdy, qaryndashyńdy bershi, jazaıyn, - depti.

- Qııas, jaza ǵoı, - dep Abaı qaǵaz, qaryndash beripti.

Qııasbaı qaǵazdyń betine ıir-ıir etip shubyrtyp shımaılap shyǵypty da:

- Abaı aǵa, seni jeti jurttyń tilin biledi deıdi, myna jazýdy oqyshy, - depti. Abaı:

- Áı, Qııasbaı, myna jazǵanyń oqýǵa kelmeıdi ǵoı, - dep kúlipti.

- Áı, Abaı aǵa-aı, sizdi el bosqa maqtaıdy eken, bul aıǵyr tyshqanynyń izi emes pe, - depti.

 

Ekinshi áńgime

Qııasbaı sybyzǵyshy bolypty. Onyń qonyshynda júretin yrǵaıdan oıyp, óńeshpen qaptaǵan sybyzǵysy bolady eken.

Bir kúni Qııasbaı sybyzǵysyn tartyp kele jatqanyn Abaı estip, bir jigitke:

- Ana Qııasbaı keldi, shaqyr, - depti.

Qııasbaı kelip otyrǵannan keıin Abaı:

- Qııasbaı, seni aqyn deıdi ǵoı, óleń aıtshy! – depti. Qııasbaı sybyzǵysyn oınap, ózinshe óleńdetip qoıa beripti:

- Aq sıyrdan týady jıren aıǵyr,

Qoıǵa qasqyr shabady shoqań-shoqań.

Kókten jaýyp keledi botaly ingen,

Býynǵanym belimde seksen arqan.

Abaı kózinen jas aqqansha kúlip, óleńin qaıta aıtqyzypty.

 

Úshinshi áńgime

Tobyqtynyń shynjyr balaq, shubar tós shonjarlary Abaı úıinde májilis quryp otyrady. Osy májilis ústine kenet Qııasbaı kirip keledi. Eshkim ony keldiń-aý, kettiń-aý dep elemeıdi. Qııasbaı sál bógelip turady da:

- Ýa, ıgi jaqsy taqsyrlar, - deıdi daýystap, - Abaı aǵamda ońasha aıtarlyq bir sharýam bar. Barlyǵyń da shyǵa turyńdar!

«Myna neme ne deıdi?» degendeı, tórde otyrǵandar terisine syımaı dúrdıisip Abaıǵa qaraıdy. Abaı:

- Iá, Qııasbaıdyń ońasha aıtarlyq sharýasy bolsa, shyǵa turyńyzdar, - deıdi.

Jurt amalsyzdan dúrligip syrtqa betteıdi.

- Nemene, Qııasjan? – deıdi Abaı ońasha qalǵan soń.

- Abaı aǵa, maǵan urysa kórme, jańaǵy ıtterdiń meni adam qurly kórmedi. Solarǵa ózimniń kúshimdi kórseteıin dep, ádeıi aıtyp edim, - deıdi Qııasbaı.

- Qııas, rızamyn. Tapqyrlyǵyń úshin qoı bereıin, alyp kete alasyń ba? – deıdi Abaı ishegi qatqansha kúlip.

- Alyp ketpeıtin nesi bar, - deıdi Qııasbaı qýlana jymıyp, - Abaı aǵam óńgertedi deımisiń, aıdatady da jiberdi.

- «Sóz tapqanǵa qolqa joq», - dep Abaı oǵan on shaqty qoı aıdatyp jiberipti

 

Tórtinshi áńgime

Qııasbaı saqa jigit bolǵansha úılenbepti. Bir kúni Abaı oǵan:

- Osy seniń ne oılaǵanyń bar? Úılenetin ýaqytyń jetti emes pe? – depti.

- Unatqan qyzymdy áperseń, úılenemin.

- Ápereıin.

- Aldymen qyz qarap kóreıin. Sodan soń unatqanymdy ózińe kelip aıtarmyn.

Bir kúni qazannyń qara borany soǵyp turǵanda, Qııasbaı ebil-debil bop Abaıdyń úıine jetip kelipti.

- Abaı aǵa, tezirek shyqshy, unatqan qyzymdy kórseteıin.

Abaı shapanyn jamylyp syrtqa shyqsa, jamyraǵan buzaýyna qaraı júgirip bara jatqan qyzdy kórsetip:

- Anaý! – depti Qııasbaı.

- Ekeýiń birigip, sharýa uryp kete alasyńdar ma? – deıdi Abaı sál oılanyp.

- Nesi bar, sizge unamaı tur ma?

- Qaıdam…

- Endeshe, óz kózińizdi bylaı alyp qoıyp, ornyna meniń kózimdi salyp taǵy bir qarańyzshy, - depti Qııasbaı.

- Sezim aınasy – kóz, ádilet qazyǵy – ataly sóz, - depti Abaı, - Aıtqanyń bolsyn. Qudalyqqa kisi jibereıin

 

Besinshi áńgime

Ertede Abaımen zamandas ári rýlas Qııasbaı degen kedeı bolypty. Ol óziniń tapqyrlyǵymen, kúldirgishtigimen, ázilimen ataǵy shyqqan adam eken. Abaı osynyń osy qasıetterin tereń baǵalap, qatty syılapty.

Bir kúni Qııasbaı Abaı aýylyna keledi. Abaı ony jaqsylap qonaq etedi. Qııasbaıdyń tapqyrlyǵyna qyzyqqan Abaı ádeıi sóz tartyp, attanarynda onyń buıymtaıyn surapty. Qııasbaı balalaryna kóje-qatyq suraı kelgenin aıtady. Sonda Abaı báıbishesine:

- Myna Qııasbaıdy ethanaǵa kirgiz, qalaǵanynsha et alyp shyqsyn, - deıdi. Ethanada biraz kidirgen Qııasbaı qoıdyń basy men tórt sıraǵyn ǵana alyp shyǵady. Buǵan tańdanǵan Abaı onyń mánisin suraǵanda, Qııasbaı qolma-qol:

- Basy, tórt aıaǵy bar qoı jetekke júre bermeı me? – dep jaýap beredi. Sózden jeńilgen Abaı:

- Endeshe, qoradan tańdap bir qoı al, - deıdi. Qııasbaı qoradaǵy qoıdy ol shetinen bu shetine bytyratyp qýa beredi. Biraq eshqaısysyn ustamaıdy. «Munda bir mán bar shyǵar» degen oımen Abaı ony toqtatyp alyp, sebebin suraıdy. Sonda Qııasbaı:

- Aldyma salyp aıdap áketemin desem, jalǵyz qoı otardan shyǵatyn emes, - degen eken.

Sonsha maldan jalǵyz qoı usynǵanyna qysylǵan Abaı:

- «Sóz tapqanǵa qolqa joq», - dep, sol joly Qııasbaıǵa aıdap ketetindeı onshaqty tuıaq beripti.

 

Sh. Talap